فصل اول :قرائتها

قرائتهاى (گوناگون ) در خراسان , دوران بنى اميه

در آغـاز اسـلام , آمـوزش قـرآن در خراسان , ضعيف بود, زيرا نه درباره افرادى كه در فتح خراسان شركت داشته و سپس آن جا را وطن خود قرار دادند و نه راجع به آنان كه پس از فتح آن سرزمين بـه عـنـوان جـنگنده , يا حاكم , به آن سرزمين رفته و بقيه عمر خود را در آن جا ساكن بودند, يا تا مـدتـى اقـامـت داشـته و سپس به شهرهاى خود برگشتند, هيچ چيزى كه برازندگى آنها را در آموزش قرآن برساند,نقل نشده است .

((1)) علت آن اين است كه در آن دوران عربها, در اقليت بودند و سيادت آنها برمردم خراسان متزلزل و بى ثبات بود. ((2)) و عده فراوانى از آنها كه به خراسان آمده بودند از صحابه اى نبودند كه در زمان رسـول خـدا9 قرآن را جمع آورى كرده وحافظ آن بوده و از آن آگاهى داشته اند, ((3)) بلكه تنها چند سوره از قرآن را حفظبودند و بيش از آن كه به تعليم و تدريس قرآن بپردازند به جنگ و جهاد در راه خدا اشتغال داشتند.

عـلاوه بـر ايـن ممكن است اطلاعات فراوانى كه بعضى از آنها درباره تعليم قرآن داشته اند از بين رفـتـه بـاشـد, زيرا عده اى از آنها از دانشمندان موثق و محدثان معتبر بودند كه بسيارى از تابعان مدينه و مكه يا بصره و كوفه نزد آنها شاگردى كرده بودند. ((4)) هـنگامى كه حكومت اسلام در خراسان گسترش يافت و كار مسلمانان در آن جا سامان گرفت و در آغـاز سـلطنت بنى اميه بتدريج تعداد آنها افزايش يافت ,گروهى از تابعان اهل بصره و كوفه به خراسان منتقل شدند.

در مـيان كسانى كه به خراسان آمدند, اهالى بصره از اهالى كوفه بيشتر بودند,زيرا فتح خراسان از فـتـوح اهـل بصره بود, برخى از همين گروه , خراسان را مقر وموطن خود قرار دادند و برخى نيز مدتى در آنجا ماندند و سپس به وطن اصلى خود بازگشتند و قاريان همين گروه در خراسان به تعليم قرآن پرداختند و الفاظ آن را نقل كردند.