فقهاى تابعين در خراسان

بـه دنبال فقهاى صحابه در خراسان , گروه زيادى از فقهاى تابعين , جزء رجال حكومت بنى اميه و كسانى كه هر دو دولت : اموى و عباسى را درك كرده بودند,به ميدان آمدند .

اينها دو گروه بودند: گـروه نخست , تمام همت خود را در تعليم ,آموزش و راءى و فتوا منحصر ساختند و از مداخله در امـور حـكـومـتـى و سـياسى خوددارى كردند كه از جمله آنها, ابومجلز, لاحق بن حميد سدوسى بـصـرى مـروزى ((447)) درگـذشـتـه بـه سـال 100 يـا پـس از آن مـى بـاشـد كـه فـقـيـهـى معتمدبود. ((448)) ديـگـر ضـحـاك بـن مزاحم هلالى كوفى بلخى , درگذشته سال 105 مى باشد كه فقيهى بزرگ و شايسته ذكر بود. ((449)) سـوم : ابـراهـيـم بـن مـيـمـون صائغ مروزى , ((450)) مقتول در سال 131 است كه فقيهى فاضل بود. ((451)) چـهـارم , عـطـاءبـن ابومسلم بلخى , سپس دمشقى , ((452)) درگذشته 135 كه فقيهى برجسته بـود. ((453)) او مـى گفت : به نظر من بهترين كارهايم نشر دانش است .

((454)) پنجم : خارجة بـن مـصعب ضبعى سرخسى ((455)) درگذشته به سال168 است .

او فقيهترين مردم خراسان و محبوبترين فرد در نزد آنها بود. ((456)) گـروه دوم از فقهاى تابعين در خراسان كسانى بودند كه آموزش علم و عمل رابا كارهاى دولتى جـمـع كـردند و بيشتر آنان متصدى منصب قضا و داورى شدند كه از جمله آنان يكى , سليمان بن بـريـدة بـن حـصـيـب اسـلـمى بصرى مروزى ((457)) درگذشته سال 105 است كه قاضى مرو بود. ((458)) دوم : عبداللّه بن بريدة بن حصيب اسلمى بصرى مروزى ((459)) است كه در سال110 درگذشت و قاضى مرو بود. ((460)) سوم : يحيى بن يعمر عدوانى بصرى مروزى ((461)) درگذشته به سال 129 يا پيش از آن مى باشد.

وى دانـشـمـندى امين بود و فقه و احكام از او روايت مى شد. ((462)) و قاضى مرو بود, ((463)) بـلـكـه گـفـته شده است : قاضى تمام خراسان بود: ((464)) در بيشتر شهرهاى خراسان از قبيل نـيـشـابـور, مـرو و هرات ,قضاوت داشت , ((465)) و گروهى نماينده داشت .

((466)) ابوطيب مروزى گويد: ((467)) يحيى بن يعمر را ديدم كه در مرو, قضاوت مى كرد و فراوان او رامى ديدم كـه مـيان كوچه و بازار به داورى مى پرداخت و گاهى همچنان كه برالاغش سوار بود و دو نفر به داورى مـى آمدند در همان حال ميان آنها قضاوت مى كرد .

ابن سعد گويد: ((468)) او با شاهد و سوگند داورى مى كرد.

چـهارم : محمدبن ثابت بن عمرو انصارى بصرى مروزى , ((469)) درگذشته به سال147 يا پس از آن كه قاضى مرو بود. ((470)) پنجم : حسين بن واقد, ((471)) (غلام عبداللّه بن عامر مروزى ) درگذشته به سال157 يا پس از آن مى باشد كه قاضى مرو بود. ((472)) ششم : محمد نخعى ((473)) كه ابن سعد گويد: ((474)) متصدى كار قضا در مروبود.

هفتم : محمدبن زيدبن على عبدى بصرى مروزى , ((475)) قاضى مروبود. ((476)) هشتم : يعقوب بن قعقاع ازدى بصرى مروزى , ((477)) او نيز قاضى مروبود. ((478)) نهم : عبدالمؤمن بن خالد عبدى مروزى , ((479)) او هم قضاوت مرو را به عهده داشت .

((480)) دهـم : عـبـداللّه بـن حـسين بصرى خراسانى , ((481)) او قاضى سيستان ((482)) و قايل به قياس بود. ((483))