آداب زيارت



آداب زيارت امام هشتم 7

زائران ارض اقدس و راهيان مشهد رضوي، پيش از آنكه سر بر آستان ملك پاسبان سلطان خراسان، حضرت علي بن موسي الرّضا (عليه آلاف التحيّة والثّناء) بسايند، شايسته است كه به نكاتي چند، در زمينه «آداب زيارت» توجّه كنند، كه به برخي از آنها فهرست وار اشاره مي كنيم:

در طول مسافرت، از گناه و معصيت و كارهاي لغو و بيهوده به شدّت اجتناب كند كه چه بسا مانع قبولي اعمال وزيارت مي شود؛ همانطوري كه در تشرّف حاج علي بغدادي خدمت حضرت ولي عصر (ارواحنا فداه) بدان اشاره شده.

پيش از ورود به سرزمين اقدس مشهد رضوي، غسل زيارت كند.

هنگام ورود به حرم مطهّر حتماً باطهارت باشد و كوشش كند كه باغسل زيارت وارد حرم شود، البته اگر شب غسل كند تا صبح كفايت مي كند و اگر روز غسل كند تا شب كفايت مي كند؛ بلكه براي هر شبانه روز، يك غسل كافي است.

( - يكفي الغسل في اول اليوم ليومه و في اول الليل لليلته؛ بل لايخلو كفاية غسل الليل للنهار وبالعكس من قوّة. العروةالوثقي:466/1، الاغسال المندوبة، فصل في الاغسال الفعلية، (2مسألة). )

لباسهاي تازه و پاكيزه اش را بپوشد.

در آستانه بايستد و اذن دخول بخواند، هر وقت دلش رقّت پيدا كرد و اشكش سرازير گردد، وارد شود.

با اعتقاد به اينكه حضرت او را مي بيند و سخنانش را مي شنود و جواب سلام او را مي دهد وارد حرم شود و نهايت خضوع و خشوع و وقار را رعايت كند و در تمام مدّت تشرّف، حضور قلبش را حفظ نمايد.

به هنگام تشرّف، پاي راستش را مقدّم بدارد و در وقت خروج از حرم، پاي چپ را مقدّم بدارد.

به هنگام بوسيدن آستانه، از سجده كردن پرهيز كند.

در حرم هرگز با صداي بلند صحبت نكند.

هرگز مزاحم ديگر زائران نشود و اگر قصد ارشاد وهدايت دارد، با زبان خوش و رعايت ادب، تذكّر دهد.

در احترام زوّار و خدّام تلاش كند، كه احترام آنها احترام امام(عليه السلام) است.

در پيش روي مبارك، پشت به قبله بايستد و زيارت بخواند.

سپس به طرف بالاي سر برود و رو به قبله دعا كند.

آنگاه دو ركعت نماز زيارت، در بالاي سر بخواند. در نماز زيارت بهتر آن است كه در ركعت اوّل بعد از حمد، سوره «يس» و در ركعت دوّم بعد از حمد، سوره «الرّحمن» را بخواند و در قنوت نماز، حوايج خود را از خدا بخواهد.

امام هادي(عليه السلام) فرمود: «هر حاجتمندي، قبر جدّم امام رضا(عليه السلام) را در طوس زيارت كند در حاليكه باغسل باشد و بالاي سر، دو ركعت نماز بخواند و در قنوت حاجت خود را از خدا بخواهد، خداوند دعايش را مستجاب مي كند؛ مگر اينكه چيز خلاف شرع و يا قطع رحم از خدا بخواهد.»

( - وسائل الشيعه، ج 10، ص 447. )

بعد از نماز زيارت، دعاي بعد از زيارت را بخواند.

در دعا و مناجات اصرار كند و از دعاهاي مأثور چون «مكارم الاخلاق» و «عالية المضامين» غفلت نكند.

خدا را به حق امام(عليه السلام) سوگند دهد تا او را مشمول شفاعت حضرتش قرار دهد.

امام(عليه السلام) را به حق مادرش حضرت زهرا(عليهاالسلام)، پدرش حضرت موسي بن جعفر و فرزند دلبندش حضرت امام جواد(عليهم السلام) قسم دهد كه او را مورد عنايت خود قرار دهد.

در رأس همه حوايج خود، براي فرج حضرت بقيّةاللّه (ارواحنا فداه) دعا كند.

بعد از فراغت از زيارت و نماز و دعا، اگر موجب ايذاي ديگران نباشد، خود را به كنار ضريح مقدّس برساند، طرف راست صورت را بر ضريح مقدّس بگذارد و دعا كند.

هرگز خيال نكند كه اگر از دور زيارت كند به ادب مقرونتر است.

از گناهان گذشته اش توبه كند و تصميم قطعي بگيرد كه در آينده، خود را به گناه آلوده نكند.

مستحب است كه زائر از طرف پدر، مادر، خويشان، دوستان، حق داران و سفارش كنندگان، به نيابت زيارت كند.

در حرم مطهّر، قرآن كريم تلاوت كرده و به امام(عليه السلام) هديه كند.

در نماز زيارت و يا هر نمازي كه در حرم مي خواند، هرگز جلوتر از قبر مطهّر نايستد، زيرا به فتواي فقهاي معاصر، نماز خواندن در موازات قبر معصوم و جلوتر از آن اشكال دارد.

( - العروة الوثقي، چاپ مكتبة العلمية الاسلامية،ج 1ص 586، مكان المصلّي، الشرط السابع و جواهرالكلام، ج 8، ص 362. )

اگر در وسط زيارت، نماز جماعت برپا شود، بهتر است كه زيارت را قطع كرده به نماز جماعت بپردازد و بعد از نماز، زيارتش را تكميل نمايد.

در حرم امام هشتم(عليه السلام) از نماز جعفر طيّار غفلت نكند كه بسيار تأكيد شده است.

به هنگام خروج از حرم، پشت به ضريح نكند.

كوشش كند كه حال و روحيه او بعد از زيارت بهتر ازقبل باشد، زيرا زيارت امام هشتم(عليه السلام) اگر قبول شود، موجب آمرزش گناهان و ريزش وزر و وبال مي شود.

در مدّت اقامتش در مشهد، نمازها را در حرم بخواند و فضيلت نماز در حرم مطهّر ائمّه(عليهم السلام) بيشتر از نماز در مساجد است و در روايتي آمده كه: «هر يك ركعت نماز در حرم حضرت امير(عليه السلام) معادل دويست هزار ركعت است.»

( - العروةالوثقي، مكان المصلّي، الامكنةالمستحبة و مهذّب الاحكام، ج 5، ص 484. )

چون قصد مراجعت كند، زيارت وداع بخواند.

سعي كند كه به هنگام بازگشت به وطن، با نورانيّت باشد ووضعش نسبت به قبل از تشرّف، فرق كرده باشد.

بانوان محترم همواره، خصوصاً در مشهد مقدّس وبالأخصّ به هنگام تشرّف بر حجاب خود مواظب باشند.

تلاش كند كه در هر فرصتي خود را به مشهد مقدّس برساند و از فيوضات حرم مطهّر آن امام رئوف بهره مند شود، بويژه در ايّام زيارتي.

( - در تهيّه اين نكات از احاديث اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) و كلمات علماي اعلام، به خصوص مرحوم شهيداوّل و علاّمه مجلسي بهره جسته ايم. الدروس، ج 2، ص 22 و بحارالانوار، ج 100، ص 134. )

ايّام زيارتي حضرت امام رضا(عليه السلام) در طول سال بسيار است كه از آن جمله است:

1 - ماه رجب، به خصوص روز اوّل آن.

2 - 11 ذيقعده، كه روز ولادت آن حضرت است.

3 - 23 ذيقعده، كه روز مخصوص زيارتي آن حضرت است از دور و نزديك.

4 - 25 ذيقعده، كه روز «دحوالأرض» است.

5 - آخر صفر، كه روز شهادت آن حضرت است.

6 - ششم رمضان، كه روز ولايتعهدي آن حضرت است.

7 - اعياد و وفيات و ديگر مناسبات اسلامي.



سيّد محمّد حسيني

شعبان المعظم 1414 ه' . ق



آداب زيارت، 10

پيشگفتار، 3

زيارت از ديدگاه ائمه (عليهم السّلام)، 7

زيارت در احاديث اهل سنت، 5

زيارت در سيره پيشوايان، 6

واژه زيارت، 3