سلطان سرير ارتضاء حضرت علي بن موسي الرّضا(عليه آلاف التّحيّة والثّناء)واژه زيارت
واژه معروف و محبوب «زيارت» از ماده «زور»، با توجّه به مشتقّات آن درمعاني مختلفي بكار رفته كه از آن جمله است:
ديدار، پيشوا، بزرگ، دوست ومحبوب، تمايل، احسان، مايه صلاح و پاكي، نيروي مقاومت، مهيّاي سفر و گراميداشت.
( - تاج العروس،ج 11، ص 460، ماده «زور». ) از ديگر معاني آن: اصلاح و تقويت خويشتن عزيمت بسوي كعبه مقصود جهت گراميداشت او و شركت در محفل
( - لسان العرب، ج 4، ص 333 ماده «زور». ) انس او.
( - الزيارة في العرف: «قصد المزور اكراماً له وتعظيماًله واستيناساًبه.» مجمع البحرين، ج 3، ص 321 - 319. ) جالب است كه همه اين معاني با زائران ارض اقدس و راهيان مشهد مقدّس، كمال انطباق را دارد.
آري !! زيارت، ديدار مشتاقانه اي است با مقام خلافت كليّه الهي و اسماي حسناي خداوندي و مقام مشيّت پروردگاري.
( - در روايتي از امام صادق(عليه السلام) آمده: «نحن واللّه الاسماء الحسني... .» كافي، ج 1، ص 143. و در روايت ديگري آمده: «الامام قدرة الربّ ومشيّته.» بحارالانوار، ج 25، ص 174. ) و زيارت، حضور آگاهانه اي است در محضر جلوه جمال حق و كمال مطلق.
( - و در روايات متعدّد آمده: «نحن وجه اللّه.» بحارالانوار،ج 24، ص 193. ) زيارت، ترنّم شيوا و رساي عاشقانه اي است براي كسب فيوضات سرمدي، با واسطه فيض ميان ربّ و مربوب، خالق و مخلوق و آفريدگار و آفريده.
زيارت، ارتباط معنوي و ملكوتي است با انسان كامل كه سلطه قدرت او به اذن خدا، تمام هستي و ماسوي اللّه را فراگرفته.
زيارت، نشانه وفاداري صادقانه هر مأموم است به امام ورهبر خويش كه سازندگي ابعاد وجودي وتأمين سعادت دوسراي خود را در گرو و رهنمود الهي او مي بيند.
زيارت، ابراز علاقه فطري و ذاتي هر انسان آزاد و مسئول ومتعهّد است، در برابر انسان كامل الهي كه مظهر اسماء جمال و كمال خداوندي است.
زيارت در احاديث اهل سنت
موضوع زيارت قبر رسول اكرم و ائمّه گرامي(عليهم السلام) اختصاص به مذهب شيعه ندارد و تنها در منابع روايي شيعي از آن سخن به ميان نيامده؛ بلكه اين موضوع دربسياري از منابع و مآخذ اهل سنّت نيز مطرح شده و روايات متعدّدي با تعبيرهاي مختلف از حضرت رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) نقل شده كه فرموده است:
«هر كس بعد از وفات من، قبر مرا زيارت كند همانند كسي است كه در زمان حيات مرا زيارت نموده است.»
مرحوم علاّمه اميني احاديث مربوط به زيارت قبر رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) را در كتاب گرانقدر «الغدير» از منابع متعدّد اهل سنّت نقل نموده:
حديث «من زار قبري وجبت له شفاعتي.» را از 41كتاب و حديث «من حجّ وزار قبري بعد وفاتي كمن زارني في حياتي.» را از 25 مأخذ از مآخذ اهل سنّت آورده است.
تا آنجا كه 22 روايت با تعابير مختلف در اين زمينه از منابع متعدد اهل سنّت، ذكرنموده است.
( - الغدير، ج 5، ص 108 - 93. ) پس از ذكر احاديث ياد شده، مطالبي از 41 نفر از شخصيّتها و علماي بزرگ اهل سنّت، در رابطه با فضيلت و پاداش زيارت قبر حضرت رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) نقل كرده است.
( - الغدير، ج 5، ص 125 - 109. ) آنگاه به آداب زيارت از ديدگاه علماي اهل سنّت پرداخته و در پايان كيفيّت زيارت قبر رسول اكرم و ائمّه بقيع(عليهم السلام) وشهداي احد و ديگر افراد و همچنين توسّل و استشفاع وتبرّك به قبر مطهّر رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) را از منابع و مآخذ آنان نقل نموده است.
زيارت در سيره پيشوايان
زيارت قبر بزرگان و شخصيّتهاي بزرگ در طول تاريخ، ميان همه ملل و اقوام جهان رايج بوده و در صدر اسلام نيز به اين روش و سنّت تاريخي همراه با شور و شوق عمل مي شد.
رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) در سفر حجّةالوداع هنگام زيارت قبر مادرش، اشك غم از چشمان مباركش آنچنان سرازير بود كه همه حاضران به گريه درآمدند.
( - كشف الارتياب، ص 472. ) حضرت زهرا(عليهاالسلام) به زيارت قبر جناب حمزه مي رفت و در كنار قبر مطهّر رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) نماز بجاي مي آورد وگريه
( - الغدير، ج 5، ص 169. ) مي كرد.
( - الغدير، ج 5، ص 147 به نقل از منابع اهل سنّت. ) زيارت از ديدگاه ائمه(عليهم السلام)
در روايتي، حضرت رضا(عليه السلام) از زيارت قبور ائمّه(عليهم السلام) به عنوان مكمّل وفاي به عهد زائر و شيعه، نسبت به امام و پيشواي خود ياد مي كند.
( - عن ابي الحسن الرّضا(عليه السلام): «انّ لكلّ امام، عهداً في عنق اوليائه وشيعته وانّ من تمام الوفاء بالعهد، زيارة قبورهم.» وسائل الشيعه، ج 10، ص 253. ) در روايتي، امام باقر و حضرت اميرمؤمنان(عليهما السلام) زيارت ائمّه(عليهم السلام) را متمّم مراسم حج تعبير مي كنند.
( - وسائل الشيعه، ج 10، ص 254 و 255. ) حضرت باقر(عليه السلام) مراسم حج را مقدّمه آمدن به حضور امام و اعلام وفاداري به ولايت آن مي داند.
( - وسائل الشيعه، ج 10، ص 254. ) حضرت رضا(عليه السلام) زيارت رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) چه در حال حيات و چه بعد از رحلت را، معادل زيارت خداوند تبارك وتعالي مي داند.
( - وسائل الشيعه، ج 10، ص 255. ) در روايتي، حضرت رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) به امام حسن مجتبي(عليه السلام) مي فرمايد:
«هر كس مرا يا پدرت و يا برادرت حسين و تو را، چه در حال حيات و چه بعد از مرگ، زيارت كند، من او را ازگرفتاريهاي قيامت نجات خواهم داد.»
( - تهذيب، ج 6، ص 40 و وسائل الشيعه، ج 10، ص 258. ) اين مقدّمه را با يك حديث جامعي از منابع معتبر شيعه به پايان مي بريم:
رسول اكرم(صلي الله عليه و اله وسلم) خطاب به اميرمؤمنان علي(عليه السلام) فرمود:
«اي ابوالحسن! خداوند قبر تو و قبور فرزندانت را بقعه اي ازبقاع بهشتي و قطعه اي از قطعات جنت قرار داده است. خداوند دلهاي نجيبان و برگزيدگان بندگانش را به طرف شما گرايش داده است، آنها جهت تقرّب به خداوند و محبّت به رسول خدا، در راه رسيدن به قبور شما هر ذلّت و اذيّتي را بر خود هموار مي كنند و فراوان به زيارت قبور شما مي آيند، آنها از ويژه افرادي هستند كه به شفاعت من راه يافته و به حوض من وارد مي شوند. آنها در بهشت، به زيارت من نائل خواهند شد.
يا علي! كساني كه در آبادي قبور شما تلاش كنند و ملتزم به زيارت شما باشند، همانند كساني هستند كه در ساختن بيت المقدّس مددكار حضرت سليمان بن داود باشند.
آنان كه قبور شما را زيارت كنند، همانند كساني هستند كه بعد از حَجّةالاسلام، هفتاد حج، بجا آورده باشند و به هنگام بازگشت از زيارت شما، از گناهان پاك مي شوند مانند روزي كه از مادر متولّد شده اند.
اي علي! دوستان و دوستدارانت را بشارت بده به نعمتهايي كه چشمي نديده، گوشي نشنيده و بر قلب بشري خطور نكرده است.
ولكن افراد پست و فرومايه زائران قبور شما را نكوهش مي كنند، گويي به گناه ناشايستي دست يازيده اند، آنها بدترين امّت من هستند، شفاعت من به آنها نمي رسد و بر حوض من وارد نمي شوند.»
( - تهذيب، ج 6، ص 22 و مزار شيخ مفيد، ص 197. )