ورود حضرت به آهوان

آهوان نام آباديي است در چهل كيلومتري سمنان به سمت اميرآباد، و در ( اطلس راههاي ايران، ص 15. )

فرهنگ جغرافيايي ايران «آهوانو» (Ahevana) ضبط شده است و آن را دهي از دهستان رودبار بخش حومه شهرستان دامغان در هيجده كيلومتري شمال باختري دامغان ذكر كرده است.

( فرهنگ جغرافياي ايران، 32/3. )

صاحب تحفة الرضويه، مي نويسد: چون حضرت رضاعليه السلام به نواحي دامغان كه در حال حاضر به آهوان مشهور است رسيد، آهويي جند به خدمت آن حضرت رسيدند و عرض كردند باين رسول اللّه مخالفان قصد كشتن شما را دارند خوب است معاودت فرمائيد. آن حضرت فرمود: از اجل نتوان گريخت وبراي آنها دعاي خير فرمود وبدين جهت آن محل را آهوان مي گويند خبر ورود حضرت رضاعليه السلام را ( زندگاني امام رضاعليه السلام ص 245؛ ابن يحيي خزاعي، بحر الانساب، ص 101-3. )

به دامغان ويا آهوان وآنچه ودر علت نامگذاري آن ذكر شده در منابع قديم نيافتم ولي از آن جا كه دامغان ويا آهوان وآنچه در علت نامگذاري آن ذكر شده در منابع قديم نيافتم ولي از آن كه دامغان به لحاظ جغرافيايي در خط سير حركت حضرت رضاعليه السلام واقع شده گذر آن حضرت از اين منطقة محتمل به نظر مي رسد.

راه قديم نائين تا خراسان

بنا بر گفته جيهاني در اشكال العالم، راه نائين به خراسان در زمان خودش از طريق طبس بوده، منازل ومناطقي كه جيهاني در سال 320 هجري از آنها نام مي برد، امروز بجز چند مورد ناشناخته اند. شرح است:

از نائين تا «بونه» مزرعه اي است ودر آن جا دو كس ساكن ودر آن چشمه آبي است ويك منزل.از بونه (مزرعه اي در كنار بيابان) تا «خرمق» را راه سه ده ( مسالك الممالك، ص عليه السلام 18. )

( جرمه ، همان. )

خواننده، يكي را «بياق» گويند وديگري را «خرمق» وسيم را «ارايه» وآن را از حساب خراسان دادند و در آن جا درخت خرما وكشت وچشمه هاي آب وچهار پايان باشد ودر هر سه مورد ديه هزار مرد بود وبه يكديگر چنان نزديك اند كه يكديگر را توانند ديد.

از خرمق تا « نوخاني» چهار منزل ودر هر سه فرسنگ يا چهار فرسنگ گنبدي است وحوضي از آب باران از نوخاني تا «رباط حوران» يك منزل، از رباط حوران تا دهي كه آن را «آتش كوهان» گويند يك منزل از آتش كوهان تا «طبس» ( آتشگهان )

يك منزل واين طبس شهري است خرد ودر او بازارها ومسجد جامع (است) وآن را روستاها ورعايا وخرامستان بسيار ناصر خسرو نيز كه بخشي از راه قديمي نائين ( جيهاني، اشكال العالم ص عليه السلام 15. )

را پيمود در سفرنامه خود مي نويسد: از نائين چهل ده دوازده پاره ديه باشد، رسيديم وآن موضعي گرم است ودرختهاي خرما بود واين ناحيه بيابان (بيابانك) كه اين ناحيه (كومخان) داشته بودند در قديم... ودر اين راه بيابان به هر دو فرسنگ ( سفرنامه، ص 8- عليه السلام صلي الله عليه واله 1. )

گنبدكها ساخته اند ومصانع كه آب باران در آن جا جمع شود . به مواضعي كه (زمين) شورستان نباشد ساخته اند واين گنبدكها به سبب آن است تا مردم را گم نكنند ونيز به گرما و سرما لحظه اي در آن جا آسايشي كنند.

( سفرنامه: ص 8-عليه السلام صلي الله عليه واله 1. )

بررسي راههاي كنوني يزد به خراسان

از يزد چند راه بيراهه به خراسان منتهي مي شود، راه قديمي يزد به خراسان كه در منابع جغرافي نويسان قديم نيز آمده، با تغييرات اندكي، پس از گذشت بيش از هزار ويك صد سال هم اكنون نيز مرسوم ومتداول است. اين مسير كه مسير راه فارس به خراسان است ،پيش از اين به نقل از جيهاني در اشكال العالم واصطخري در مسالك الممالك وابن حوقل در صورة الارض كه به ترتيب در سالهاي 320، 340، عليه السلام صلي الله عليه واله 3 نگارش يافته ذكر شد.

بر اساس راه قديمي كه امروزه نيز متداول است، از يزد راهي است خاكي به مسافت تقريبي سي كيلومتر «انجيره» واز آن جا به مسافت سي ودو كيلومتر راه امتداد دارد تا خرانق (قدمگاه علي بن موسي الرضاعليه السلام ) وسپس با پيمودن «دوگالي»، «شهر نو» و«رباط زير آب» به «ساغند» مي رسيم كه مجموعاً هفتادو پنج كيلومتر راه است، از ساغند بيست وپنج كيلومتر راه است تا «اللّه آباد» يا كاروانسراي شاه عباسي، وسپس با طي مسافت چهل وشش كيلومتر به «رباط پشت بادام» مي رسيم واز آن جاه راه به دوشاخه تقسيم مي شود يكي به سمت «گلستان» و«خير آباد» در سمت چپ وديگري به سمت «جوخواه» مي رود كه حدود سي كيلومتر مسافت دارد، ودر آنجا راهي است كه به طبس ميرود، ادامه مسير خاكي است به مسافت تقريبي چهل وپنج كيلومتر كه به بشرويه مي رسد واز آن جا راه به مسافت پنجاه كيلومتر به يك سه راهي امتداد مي يابد كه سمت شمال است آن فردوس مي رود واز آنجا به مسافت تقريبي صدو بيست كيلومتر به «فيض آباد» وسپس با مسافت هفت كيلومتر به «مهنه» مي رود واز آنجا تا «شادمهر» حدود بيست كيلومتر راه است، كمي بالاتر از اين شهر در سمت شمالي تربت حيدرية است. از اين جا راه است، كمي بالاتر از اين شهر در سمت شمالي ترتبت حيدرية است. از اين جا راه مستقيم ومتداولتري است كه با پشت سر گذاشتن «رباط سنگ» و«سنگ بست» به مشهد مي رود، اما اگر از آن جا بخواهيم به نيشابور وسپس مشهد برويم، بايد با پيمودن شصت و يك كيلومتر از جاده سمت چپ به كاشمر وسپس مشهد برويم، بايد با پيمودن شصت ويك كيلومتر از جاده سمت چپ به كاشمر وسپس مشهد برويم، بايد با پيمودن شصت ويك كيلومتر از جاده سمت چپ به كاشمر وسپس به «ريوش» و «عطائية» وسپس به نيشابور راه طي كنيم كه مجموع مسافات آن صدو پانزده كيلومتر است. از نيشابور به راست با پيمودن بيست وپنج كيلومتر به قدمگاه مي رسيم قدمگاه مشهور امام علي بن موسي الرضاعليه السلام وسپس با پيمودن چهل وچهار كيلومتر به «امام تقي» وسپس از آنجا با پيمودن تقريبي پنجاه كيلومتر به مشهد مقدس مي رسيم.

راه كوير

علاوه بر راهي كه ذكر شد چند راه ديگر نيز وجود دارد كه مهمترين آنها راهي است كه از كوير لوت مي گذرد. با توجه به ذكر راه كوير در مسير حضرت علي بن موسي الرضاعليه السلام در منابع، آشنايي با راه امروزي اين مسير لازم به نظر مي رسد.

آغاز اين راه از يزيد است وبا پيمودن هفده كيلومتر راه به دو شاخه يكي به راست وبه طرف شمال شرقي وديگري به چپ وبه جانب شمال غربي متمايل مي شود، اين دو راه سر انجام در منطقه «جوبانان» به هم متصل مي شوند.

راه اول به خرانق وسپس ساغند واز آنجا به رباط پشت بادام مي رسد سپس به سمت چپ متمايل شده وبا مسافت تقريبي صدوده كيلومتر به «خور» مي رود واز آن جا با پيمودن هفده كيلومتر به «خور» مي رود واز آن جا با پيمودن هفده كيلومتر به «فرخي» وسپس با پيمودن پنجاه ودو كيلومتر به حوالي جوبانان مي رسد. راه دوم نيز از يزد به مسافت چهل وهفت كيلومتر به حوالي ميبد وازآن جا با طي نه كيلومتر به اردكان ميرود سپس از آن جا به مسافت چهل ويك كيلومتر به «عقدا» وباپيمودن هفتادو يك كيلومتر به نائين ميرود از نائين راه به چند شاخه تقسيم ميشود كه از جاده متمايل به چپ با پيمودن نودوچهار كيلومتر ديگر به جوبانان منتهي مي شود.

از جوبانان جادهاي است نسبتاً صاف ومستقيم كه از ميان دشت كوير عبور مي كند، مسافت اين راه خاكي حدود صدوهشتادوپنج كيلومتر است ودر مسير آن جاده اي مال رو وقديمي وجود دارد كه در امتداد جاده خاكي ادامه مي يابد. جاده مال رو به «معلمان» وجاده خاكي به «طرود» منتهي ميشود. از معلمان، راهي است به سمت دامغان واز طرود راهي به شاهرود. مسيري كه به دامغان مي رود مستقيم است وحدود صدو بيست كيلومتر مسافت دارد. راه ديگري نيز وجود دارد كه به سمنان مي رود واز آنجا به دامغان باز مي گردد. اگر بخواهيم از معلمان به سمنان برويم بايد از جاده سمت چپ مسافت طولاني ويكنواختي را به مسافت تقريبي صدو پنجاه كيلومتر بپيمانيم.

از سمنان به مسافت بيست وهفت كيلومتر به «چاشخوران» مي رسيم واز آن جا بعد از دو كيلموتر به «عطاري» وسپس با طي يازده كيلومتر به «آهوان» مي رويم،(درباره عبور حضرت رضاعليه السلام از آهوان گزارشهايي در منابع ذكر شده است). از آهوان با پيمودن شانزده كيلومتر به «فيض آباد» مي رويم واز آن جا تا «محمّد آباد» ده كيلومتر وتا «قوشه» نيز ده كيلومتر راه است. سپس با پيمودن شانزده كيلومتر به حوالي «امير آباد» مي رسيم واز آن جا تا دامغان بيست كيلومتر راه است.

از دامغان با گذاشتن از جزن، بق، مهماندوست، قادر آباد وده ملا به مسافت شصت وپنج كيلومتر به شاهرود مي رسيم واز شاهرود راه در مسير نسبتاً مستقيم به سمت شرق امتداد مي يابد وبا گذاشتن از ميمامي، مياندوست، قادر آباد وده ملا به مسافت سمت شرق امتداد مي يابد وبا گذاشتن از ميامي، مياندشت، عباس آباد، صدر آباد، كاهك، داورزن، مهر، ريوند، واستبر به مسافت دويست وشصت وچهار كيلومتر به سبزوار مي رسيم.از سبزوار راه به سمت شمال شرقي ادامه مي يابد وبا گذر از مناطق ايزي، باغجر، به سلطان آباد مي رسيم كه مجموع مسافت اين راه چهل وهفت كيلومتر به نيشابور مي رسيم (از ورود حضرت علي بن موسي الرضاعليه السلام به نيشابور گزارشهاي متعدد ومعتبري در دست است) .به مسافت هفده كيلومتر بعد از نيشابور قدمگاه قرار دارد واز آن جا تا مشهد مقدس نيز شرح آن گذشت.