قدمگاه ده شير، فراشاه (مسجد مشهد عليّ بن موسي الرضاعليه السلام )

ده شير، آبادي مشهور، اما كم مايه اي است كه بر سر راه ابرقوه واقع شده است. نام ده شير در كتب، به صورت قريه شير نيز آمده است. علي الظاهر نامش مأخوذ از نام شيركوه است.

( يادگارهاي يزد، 280/1. )

نام ده شير براي اوّلين بار در تاريخ جديد يزد (تأليف قرن هشت) ديده مي شود و بنابر ضبط آن خواجه شمس الدين محمّد تازيكو مسجد چهل محراب را در شهر يزد بساخت و چهار دانگ از قريه ده شير قهستان يزد را بر آن وقت كرد.

( تاريخ جديد يزد، ص 133، جامع مفيدي، ص عليه السلام - صلي الله عليه واله 53 و 21صلي الله عليه واله . )

آثار تاريخي و قديمي در ده شير، شامل يك رباط و مسجد و يك قدمگاه است.

( يادگارهاي يزد، 2/1 - 281. )

قدمگاه فراشاه، از مجموعه بنايي تشكيل شده كه بر كنار جاده تفت به ده شير و در مركز فراشاه قرار دارد. مردم، آن را قدمگاه حضرت عليّ بن موسي الرضاعليه السلام مي دانند. اين عمارت بنا بر سنگ نوشته اي كه در محراب آن نصب شده است، توسط گرشاسب بن عليّ (513 - 488) از امراي كاكويه ديلمي در سال 512 هجري عمارت شده است كه در آن زمان به مسجد مشهد عليّ بن موسي الرضاعليه السلام شهرت داشته است.

( يادگارهاي يزد، 84/1 - 381. )

اصل بناي مسجد مشهد عليّ بن موسي الرضاعليه السلام در فراشاه، چهار ضلعي است و هر ضلع آن از داخل، هشت متر است. در ارتفاع قريب به سه متر، بنا به هشت ضلعي بدل شده و بر سر آن گنبد آجري قرار گرفته است. بنا داراي سنگ تاريخ و كتيبه و تزيينات داخلي و يادگارهايي است كه به شرح ذيل معرفي مي شوند.

1. دور تا دور زير گنبد سوره الفتح به خطّ كوفي گلدار تزييني به عرض شصت سانتيمتر در گچ كنده و كتيبه كرده اند، بر روي حروف، رنگ سياه و قهوه اي زده اند و بالاي بسم اللّه الرحمان الرحيم عبارتي بوده كه فعلاً «امر به عمارة هذا...» از آن باقي مانده و مابقي شكسته شده است.

2. بالاي سر محراب در قسمتي كه گچهاي مرمتي بيرون آمده است آثار كتيبه اي به خط كوفي ديده مي شود كه به علت ساييدگي و محو شدگي قابل قرائت نيست.

3. در داخل محراب يك قطعه سنگ مرمر به اندازه 0صلي الله عليه واله *صلي الله عليه واله 11 سانتيمتر نصب است كه آن را بسيار ظريف و هنرمندانه تراشيده اند و قابي از چوب دارد كه كتيبه اي به خط كوفي داشته ولي به علت موريانه خوردگي تقريباً همه كلمات محو شده است و عبارات آن خوانده نمي شود. اين قاب داراي چوبي محكم و به رنگ قهوه اي تند است. سنگ آن دو رديف حاشيه دارد در حاشيه أوّل آمده: بسم اللّه الرحمان الرحيم، (ذلك الّذي يُبَشِّرُ اللّهُ عِبادَه الّذين آمنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحَاتِ)؛ و در حاشيه دوم بعد از بسم اللّه الرحمان ( شوري/ 23. )

الرحيم نام دوازده إمام: ذكر شده است.

خط اوّل متن آيه 33 سوره احزاب است. خطّ دوّم: لا اله إلّا اللّه، محمّد رسول اللّه، عليّ وليّ اللّه. خطّ سوم: (در هلالي زاويه دار) بسم اللّه الرحمان الرحيم، قد اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون... خط چهارم به بعد: بسم اللّه الرحمان الرحيم، قُلْ هُوَ... أَمَرَ بِعِبارَةِ هذا الْمَسجد الْمَعْرُوف بِمَشْهَدِ عَلِي بن موسي الرضاعليه السلام الْعَبدُ الْمُذْنِبُ الْفَقيِر إلي رحمة اللّه تعالي گرشاسپ بن عليّ بن فرامز، ابن علاء الدوله تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنْهُ في شُهُورِ سَنَةِ ( «فرامرز» اشتباه سنگ تراش است. )

اِثني عَشَرَةَ وَخَمْسَ مِائة... (دو يا سه كلمه شكسته است).

( يادگارهاي يزد، 4/1 - 382. )

أحمد بن عليّ كاتب، مؤلف تاريخ جديد يزد (2صلي الله عليه واله 8 ه' ق) از قدمگاهي در يزد نام مي برد كه سلطان قطب الدين آن را عمارت كرده است و بر اين قدمگاه كه آن را قدمگاه إمام الانس و الجن عليّ بن موسي الرضا عليه آلاف التحية والثّناء مي خوانند مدرسه و دو مناره افزوده است.

علاوه بر قدمگاههايي كه در مناطق مختلف و نواحي يزد برشمرديم چند بقعه منسوب به برادران إمام رضاعليه السلام در منطقه قديمي رباط پشت بادام وجود دارد كه بنابر گفته نائيني در تحفة الفقراء و برخي از منابع تاريخ محلي يزد، به هنگام توقف إمام رضاعليه السلام در خراسان عدّه اي از برادران آن بزرگوار به قصد پيوستن به ايشان در اين منطقه به دست عمّال مأمون به شهادت رسيدند.