قدمگاه خرانق (مشهدك)

خرانق در شصت كيلومتري يزد واقع شده است. آثار تاريخي خرانق علاوه بر مشهدك كه مقام نزول حضرت ثامن الائمّةعليه السلام مي باشد، مزاري است مشهور به بابا خادم كه يك بقعه گنبددار براي آن ساخته شده، ولي نوع سنگ و كاشيهاي آن قدمتي ندارد. ديگر، كاروانسرايي است مشهور به رباط شاهزاده كه به فرمان ( يادگارهاي يزد، ص 3عليه السلام 1. )

شاهزاده محمّد ولي ميرزا، فرزند فتحعلي شاه قاجار ساخته شده است. علاوه بر آن، مسجد نسبتاً كوچكي است كه به آن مسجد جامع گويند. در پشت منبر اين مسجد، سنگ قبري از نوع سنگهاي رسوي سفيد از قرن پنجم هجري به اندازه 50*30 سانتي متر ديده مي شود كه به طور آزاد افتاده و بر وي آن عبارت «هذا قبر عليّ بن محمّد بن اسحق المولي توفّي في شهر ربيع الأوّل، سنه تسع و تسعين و أربع مائة» به چشم مي خورد. و دو سنگ قبر ديگر نيز در كنار در مسجد ديده مي شود كه مربوط به قرن هشتم و متعلق به يك پدر و دختر است.

مشهدك كه مقام نزول حضرت ثامن الائمّه عليّ بن موسي الرضاعليه السلام است در كنار قبرستان خرانق قرار دارد و تنها از آن بقعه گلي كوچك و ويرانه اي كه يك طاق گنبدي شكل دارد بر جاي مانده است. مردم و اهالي اين منطقه مشهدك را محل عبادت و نماز حضرت إمام عليّ بن موسي الرضاعليه السلام مي دانند، و به همين دليل آن مكان را محترم و مقدّس مي شمارند و گاهي قاريان در آن به قرائت قرآن مي پردازند. در اين بقعه سنگ خاكستري رنگي به اندازه 29*عليه السلام 2 سانتي متر بر ديوار سمت قبله (به جاي محراب) نصب شده كه به خط نسخ عباراتي به تاريخ 595 هجري بر آن حك شده است و اطلاعات مهمّي از عبور حضرت ثامن الائمّه عليه السلام در اختيار محقّقان و مورّخان مي گذارد و براساس آن شيوع روايت عزيمت آن حضرت از طريق يزد به طوس در قرن ششم تأييد مي شود و چون از سندهايي نيست كه ساخته و پرداخته عصر صفوي باشد حائز اهميّت فراواني است. نكته ديگري كه جالب توجّه و دقّت است اين است كه كتيبه اين سنگ به زبان فارسي است و در اين خطّه از لحاظ قدمت نظاير زيادي ندارد و به علاوه در رسم الخطّ آن شيوه كتابت آن عصر (قرن ششم ) به كار رفته است كه طبعاً فوايدي از ديدگاه زبانشناسان و محقّقان خطّ بر آن مترتب خواهد بود.

متن كتيبه به اين شرح است: لا اله إلّا اللّه، محمّد رسول اللّه، امير المؤمنين. به تاريخ ست و تسعين مائه. عليّ بن موسي الرضا اينجا رسيده است و در اين مشهد فرو آمذ (آمد) و مقام كرد، و به تاريخ سنة اثني و تسعين و خمسمائة مشهد خراب بوذ (بود) و از جهد بوبكربن عليّ أبي نصر رحمة اللّه فرموذنذ (فرمودند) و به دست ضعيف پرگناه يوسف به عليّ بن محمّد بنا واكرده شذ (بنا كرده شد).

خذايا (خدايا) بر آن كس رحمت كن كي (كه) يك بار قل هو اللّه به اخلاص در كار آنك (آن كه) فرموذ (فرمود) و آنك كرد و آنك خواند كنذ (كند). كتبه يوسف بن عليّ بن محمّد، في شهر ربيع الأوّل سنة خمس و تسعين و خمس مائة.

( ايرج فشار، يادگارهاي يزد، 1/عليه السلام عليه السلام 1 - 3عليه السلام 1. )