ملاحظاتي درباره عبور إمام رضا(ع) از شوشتر



در منابع از حركت إمام رضاعليه السلام از اهواز به تستر (شوشتر) و همچنين دزفول ( مرآت البلدان، 498/1. )

يادي نشده است، هر چند كه اين دو شهر از نواحي خوزستان به شمار مي رفته اما با توجه به صراحت منابع كه مسير حضرت رضاعليه السلام را از اهواز به سمت فارس مكرراً ذكر كرده اند به نظر مي رسد توقف و يا گذر حضرت رضاعليه السلام از اين دو شهر (شوشتر و دزفول)، دور از واقع باشد، زيرا اولين منزلگاه از اهواز به سوي فارس «ازم» و ( الاعلاق النفيسة، ص 221؛ صورة الأرض، ص 30؛ الخراج، ص صلي الله عليه واله 2؛ المسالك والممالك ص 43؛ فارسنامه، ص 2صلي الله عليه واله ؛ جغرافياي تاريخي سرزمينهاي خلافت شرقي، ص 319. )

اولين ناحيه آن ارجان است كه سرحدّ فارس و خوزستان محسوب مي شده است و از آن جا راه فارس به رامهرمز (غرب اهواز) منتهي مي گرديد، اين در حالي است كه شوشتر و يا دزفول در شمال اين شهر امتداد مي يابد و اين تفاوت فاحش يكي از دلايل عدم توقف يا گذر إمام عليّ بن موسي الرضاعليه السلام از اين دو شهر است. با اين وجود گزارشهايي از عبور حضرت رضاعليه السلام از شهر شوشتر و دزفول وجود دارد كه براساس آنها حضرت از حوالي پل شوشتر گذشته و مسجدي نيز در آن جا به نام آن حضرت ساخته شده است.

تحفة العالم مي نويسد: قديمي ترين مساجد شوشتر مسجد جامع است و عوام را اعتقاد بر اين است كه حضرت عليّ بن موسي الرضاعليه السلام در آن مسجد نماز گزارده، ولي اين حرف را اصلي نيست، زيرا بناي اين مسجد بعد از وفات آن حضرت بوده است اما ممكن است در سفري كه آن بزرگوار متوجه خراسان بود در اين محل ( مرآت البلدان، 513/1. )

كه در آن وقت صحرا بوده نماز گزارده و بعدها به اين شرافت اين مسجد را آن جا بنا كرده باشند.

( همان. )

اگر روايت صاحب تحفة العالم را بار ديگر مرور كنيم نظريه او در اين باره كه مسجد جامع قديم شوشتر مكاني بوده است كه حضرت رضاعليه السلام در آن نماز گزراده و سپس در ايام خليفه سيزدهم عباسي ساختمان اين مسجد آغاز شده و تا زمان خلافت بيست و نهمين خليفه عباسي به اتمام رسيده، و همچنين با توجه به عبارت «عوام را اعتقاد بر اين است كه حضرت رضاعليه السلام در آن مسجد نماز گزارده اند»، مبهم و متزلزل به نظر مي رسد و نقادي اعتماد السلطنه كه مي افزايد: «ولي اين حرف را اصلي نيست» اين ابهام و تزلزل را بيشتر مي كند.

اما آنچه ياقوت به نقل از «مسعر بن مهلهل» درباره قدمگاه و يا مسجد عليّ بن موسي الرضاعليه السلام مي نويسد: مستدلتر و محكمتر از روايت تحفة العالم است.