ولادت

امام علي بن موسي الرضا(عليه السلام) بنا به نقل كليني و شيخ مفيد در يازدهم ذيقعده سال 148 هـ ق در مدينه منوره تولد يافت. پدرش موسي بن جعفر(عليه السلام) و مادرش نجمه خاتون بود. گويند نجمه را آغاز تكتم مي ناميدند و پس از ولادت امام رضا او را طاهره لقب دادند. شيخ مفيد و كليني از هشام بن احمد نقل كرده اند كه گفت:



حضرت موسي بن جعفر به من فرمود: آيا خبر داري كه كسي از برده فروشان مغرب آمده باشد؟ گفتم نه. حضرت فرمود: چرا آمده است، بيا نزد او رويم. به اتفاق حضرت به محل برده فروشان رفتيم: مردي را ديدم كه بردگاني چند همراه داشت. به او گفتيم بردگانت را به ما نشان بده. او هفت كنيز آورد كه حضرت هيچ يك را نخواست و فرمود كنيز ديگري بياور. برده فروش گفت جز يك كنيز بيمار كنيز ديگري ندارم. حضرت فرمود: چه اشكال دارد كه آن را نيز به ما نشان دهي. برده فروش امتناع كرد و حضرت برگشت. روز بعد مرا فرستاده و فرمود همان كنيز بيمار را به هر قيمتي كه گفت خريداري كن. من پيش او رفتم و مرد گفت كنيز را به كمتر از فلان مبلغ نمي فروشم. گفتم به همان قيمت او را خريدارم. مرد گفت از آن تو باشد و سپس پرسيد آن مردي كه ديروز همراه تو بود كه بود؟ گفتم مردي از بني هاشم گفت از كدام خانواده بني هاشم. گفتم بيش از اين اطلاع ندارم. مرد گفت من اين كنيز را از دورترين نقاط آفريقا خريده ام. زني از اهل كتاب به من گفت اين دختر پيش تو چه مي كند؟ گفتم او را به كنيزي براي خود خريده ام. گفت سزاوار نيست كه اين كنيز نزد تو باشد، بلكه او بايد نزد بهترين مرد روي زمين باشد و پس از مدت كوتاهي پسري آورد كه در مشرق و مغرب مانندش نباشد. هشام گويد: من او را پيش امام بردم، پس از چندي حضرت رضا(عليه السلام) از او متولد گرديد.



كنيه امام هشتم، ابوالحسن مي باشد و آن حضرت را ابوالحسن الثاني مي گويند. مشهورترين لقب او رضا و القاب و عناوين ديگري نيز مانند صابر، فاضل، وفي، رضي و... براي آن حضرت نقل شده است. بزنطي گويد امام جواد مي فرمود حق تعالي پدرم را به «رضا» مسمي گردانيد براي اينكه او پسنديده خدا بود در آسمان و پسنديده رسول و ائمه اطهار بود در زمين و همه از او خوشنود بودند و او را براي امامت پسنديدند.



بزنطي در ادامه مي گويد: عرض كردم مگر همه پدران شما پسنديده خدا و رسول و امامان نبوده اند. فرمود بلي. گفتم: پس چرا فقط او را در ميان آنها به اين نام ملقب گردانيدند؟ فرمود: براي اينكه از او دوست و دشمن هر دو راضي بودند و اتفاق دوست و دشمن بر خشنودي، مخصوص آن حضرت بود، بدين جهت او را بدين اسم مخصوص گردانيدند.



حضرت دوران كودكي و جواني را در مدينه طيبه كه مهبط وحي بود در خدمت پدر بزرگوارش سپري كرد و مستقيماً تحت تعليم و تربيت امام هفتم قرار گرفت و علوم و معارف و اخلاق و تربيتي را كه حضرت كاظم از پدرانش به ارث برده بود، به او آموخت. حدود 35 سال در سايه پدر زيست و از خرمن فيضش خوشه ها چيد. در اين مدت، استعداد خدادادي خود را براي پذيرش مقام امامت كه منصب الهي است به ظهور رسانيد و پدرش نيز در دوران حيات خود مكرر بدين مطلب اشاره كرد و از بين تمام فرزندان خويش او را به فرمان الهي براي جانشيني خود معرفي كرد. دانشمند لبناني، احمد مغنيه، در خصوص اين دوران از زندگاني امام رضا چنين مي نويسد:



امام هشتم 35 سال در حيات پدر بزرگوارش زندگاني كرد كه قسمت اعظم آن در دوره هارون الرشيد بود و پدرش در حبس هارون بود. گاهي در زندان بغداد و گاهي در زندان بصره عمر مباركش مي گذشت. امام رضا اين ظلم ها را مي ديد و سر بر زانو غم نهاده و نمي توانست به كسي اظهار دارد. روزگار رضا بسيار شبيه به روزگار پدران او بود كه يك سر آن به علي بن ابيطالب و طرف ديگرش متصل به ائمه اطهار(عليهم السلام)بود.